Gedachtegoed en
cement
cement
Het behoeft denk ik geen uitleg dat het
vluchtelingenprobleem een kwestie is die momenteel grote problemen oproept.
Vervelend is dat de overheden, van EU tot de gemeenten, niet in staat blijken
te zijn om de zaak in goede banen te leiden. Dat verergert de problemen en de klaarblijkelijke
onbeheersbaarheid heeft het grote risico in zich dat het leidt tot opslingereffecten
en uiteindelijk chaos en dus ellende. Ik heb het in dit verband niet alleen
over praktische problemen die te maken hebben met geld, huisvesting en andere
voorzieningen. Een samenleving is gebaseerd en wordt in stand gehouden door een
gedeeld gedachtegoed. Daaruit komen een aantal do’s en don’ts voort, die zijn
vertaald in wetten en regels, en we hebben een aantal instituties en vormen van
sociale controle om “de boel bij elkaar te houden”. Waar het om gaat is dat een
open en democratische samenleving echter nooit een bepaald gewenst gedrag van
haar onderdanen kan afdwingen als die dat in grote meerderheid niet willen. Het
gezamenlijk gedragen gedachtegoed, ons esprit de corps, de gedeelde visie op de
sociale werkelijkheid, is het enige cement dat de samenleving bij elkaar kan
houden.
vluchtelingenprobleem een kwestie is die momenteel grote problemen oproept.
Vervelend is dat de overheden, van EU tot de gemeenten, niet in staat blijken
te zijn om de zaak in goede banen te leiden. Dat verergert de problemen en de klaarblijkelijke
onbeheersbaarheid heeft het grote risico in zich dat het leidt tot opslingereffecten
en uiteindelijk chaos en dus ellende. Ik heb het in dit verband niet alleen
over praktische problemen die te maken hebben met geld, huisvesting en andere
voorzieningen. Een samenleving is gebaseerd en wordt in stand gehouden door een
gedeeld gedachtegoed. Daaruit komen een aantal do’s en don’ts voort, die zijn
vertaald in wetten en regels, en we hebben een aantal instituties en vormen van
sociale controle om “de boel bij elkaar te houden”. Waar het om gaat is dat een
open en democratische samenleving echter nooit een bepaald gewenst gedrag van
haar onderdanen kan afdwingen als die dat in grote meerderheid niet willen. Het
gezamenlijk gedragen gedachtegoed, ons esprit de corps, de gedeelde visie op de
sociale werkelijkheid, is het enige cement dat de samenleving bij elkaar kan
houden.
De bril bepaalt wat
je ziet
je ziet
Onze samenleving is dus enorm kwetsbaar en blijft alleen
goed functioneren als we in grote meerderheid vrijwillig ons gedragen conform
de gewenste normen en waarden. Daarom is het ook zo belangrijk dat we alle
middelen die we hebben inzetten om die culturele verworvenheden te beschermen. Het
is hier niet de plaats om die verworvenheden compleet te beschrijven. Maar het
heeft o.a. te maken met wat wij rechtvaardig vinden en welk gedrag wel of niet
getolereerd kan worden. Dat heeft op zijn beurt weer te maken met een “wereldbeeld”,
of zo men wil een bril die kleuring geeft aan wat wij om ons heen waarnemen. Er
is geen objectieve werkelijkheid, de supporter van de thuispartij ziet iets
heel anders bij een overtreding dan iemand van de bezoekende club. Opvoeden is
in wezen niets anders dan nieuwelingen leren hoe je de wereld moet
interpreteren, wat de regels zijn en wat het gewenste gedrag in allerlei
situaties is. Dat gaat o.a. via voorbeeldgedrag en dan spreekt men wel eens van
een rolmodel.
goed functioneren als we in grote meerderheid vrijwillig ons gedragen conform
de gewenste normen en waarden. Daarom is het ook zo belangrijk dat we alle
middelen die we hebben inzetten om die culturele verworvenheden te beschermen. Het
is hier niet de plaats om die verworvenheden compleet te beschrijven. Maar het
heeft o.a. te maken met wat wij rechtvaardig vinden en welk gedrag wel of niet
getolereerd kan worden. Dat heeft op zijn beurt weer te maken met een “wereldbeeld”,
of zo men wil een bril die kleuring geeft aan wat wij om ons heen waarnemen. Er
is geen objectieve werkelijkheid, de supporter van de thuispartij ziet iets
heel anders bij een overtreding dan iemand van de bezoekende club. Opvoeden is
in wezen niets anders dan nieuwelingen leren hoe je de wereld moet
interpreteren, wat de regels zijn en wat het gewenste gedrag in allerlei
situaties is. Dat gaat o.a. via voorbeeldgedrag en dan spreekt men wel eens van
een rolmodel.
Twee gevaarlijke
tijdbommen
tijdbommen
Nu ga ik mijn punt maken. Het grote gevaar van de huidige
grote instroom van vluchtelingen uit andere culturen is naar mijn mening
tweeledig. Ten eerste komen daarmee grote hoeveelheden mensen binnen die totaal
andere opvattingen en gedragingen normaal vinden dan wat de grootste gemene
deler binnen onze cultuur voor gewenst acht. Het denken over de positie van
vrouwen is natuurlijk het beste voorbeeld, maar het betrekt zich op alle
levensgebieden. Ik ga dat niet verder uitleggen. Lees bijvoorbeeld het artikel “Vluchtelingen opvangen zonder problemen te importeren lukt niet”. Als grote groepen mensen in onze samenleving zich
niet houden aan het onuitgesproken “sociale contract” en in een eigen
ondergrondse of parallelle subcultuur gaan leven, met totaal andere regels en
gebruiken, dan hebben we een probleem. Die mogelijke desintegratie wordt
naderbij gebracht doordat de overheid integratie niet als prioriteit ziet maar
als een bezuinigingspost. Discriminatie, b.v. op de arbeidsmarkt, en
huisvesting in getto’s helpt ook niet. We hebben hier een tijdbom want
extremisme gevoed door onbehagen en aangevuurd door figuren met verkeerde
ideologieën ligt op de loer. Lees de krant en leer van hetgeen er in Molenbeek
is gebeurd. Maar het geldt ook voor autochtonen. Lees de sociale media en merk op dat merkwaardige gezelschappen als de NVU weer aanhang krijgen en zich in het openbaar beginnen te manifesteren. Dat is de andere kant van dezelfde medaille en ook dat vormt een bedreiging van onze waarden.
grote instroom van vluchtelingen uit andere culturen is naar mijn mening
tweeledig. Ten eerste komen daarmee grote hoeveelheden mensen binnen die totaal
andere opvattingen en gedragingen normaal vinden dan wat de grootste gemene
deler binnen onze cultuur voor gewenst acht. Het denken over de positie van
vrouwen is natuurlijk het beste voorbeeld, maar het betrekt zich op alle
levensgebieden. Ik ga dat niet verder uitleggen. Lees bijvoorbeeld het artikel “Vluchtelingen opvangen zonder problemen te importeren lukt niet”. Als grote groepen mensen in onze samenleving zich
niet houden aan het onuitgesproken “sociale contract” en in een eigen
ondergrondse of parallelle subcultuur gaan leven, met totaal andere regels en
gebruiken, dan hebben we een probleem. Die mogelijke desintegratie wordt
naderbij gebracht doordat de overheid integratie niet als prioriteit ziet maar
als een bezuinigingspost. Discriminatie, b.v. op de arbeidsmarkt, en
huisvesting in getto’s helpt ook niet. We hebben hier een tijdbom want
extremisme gevoed door onbehagen en aangevuurd door figuren met verkeerde
ideologieën ligt op de loer. Lees de krant en leer van hetgeen er in Molenbeek
is gebeurd. Maar het geldt ook voor autochtonen. Lees de sociale media en merk op dat merkwaardige gezelschappen als de NVU weer aanhang krijgen en zich in het openbaar beginnen te manifesteren. Dat is de andere kant van dezelfde medaille en ook dat vormt een bedreiging van onze waarden.
Die tweede bedreiging bestaat er uit het afhaken van autochtone (en allochtone) mensen aan “de onderkant van onze samenleving”. Er is woede,
onvrede, angst en bezorgdheid in allerlei gradaties die soms leidt tot destructieve
uitingen.Grote groepen laten blijken zich niet (meer) thuis te voelen in de eigen samenleving. Dat ongenoegen zorgt er voor dat het cement en dus de samenhang
uit de samenleving verdwijnt. Mensen voelen zich niet (meer) vertegenwoordigd
door de politiek en zelfs in de steek gelaten. En ja, natuurlijk zijn er
groeperingen die hier een slaatje uit willen slaan en die politiek profijt
willen trekken uit dit potentieel van ontevredenen. Ik herhaal, we hebben hier een tijdbom want extremisme gevoed door onbehagen en aangevuurd door
figuren met verkeerde ideologieën ligt op de loer.
onvrede, angst en bezorgdheid in allerlei gradaties die soms leidt tot destructieve
uitingen.Grote groepen laten blijken zich niet (meer) thuis te voelen in de eigen samenleving. Dat ongenoegen zorgt er voor dat het cement en dus de samenhang
uit de samenleving verdwijnt. Mensen voelen zich niet (meer) vertegenwoordigd
door de politiek en zelfs in de steek gelaten. En ja, natuurlijk zijn er
groeperingen die hier een slaatje uit willen slaan en die politiek profijt
willen trekken uit dit potentieel van ontevredenen. Ik herhaal, we hebben hier een tijdbom want extremisme gevoed door onbehagen en aangevuurd door
figuren met verkeerde ideologieën ligt op de loer.
Onze democratische rechtsstaat met al zijn verworvenheden
moet actief beschermd worden om op de lange duur te kunnen overleven. De bescherming
geldt voor gevaren van buiten, maar we hebben ook te maken met gevaren die van
binnen komen. Ik wijs er op dat de heer Hitler destijds gewoon door
verkiezingen aan de macht gekomen is.
moet actief beschermd worden om op de lange duur te kunnen overleven. De bescherming
geldt voor gevaren van buiten, maar we hebben ook te maken met gevaren die van
binnen komen. Ik wijs er op dat de heer Hitler destijds gewoon door
verkiezingen aan de macht gekomen is.
Woede-generatoren
Wat in deze situatie in ieder geval niet helpt is wegkijken, toedekken,
wegverklaren of ontkennen. Wat ook niet helpt is het veroordelen van ongewenst
gedrag van “bezorgde burgers” die soms over de schreef gaan met hun uitingen
van bezorgdheid, zonder uiting te geven aan enig begrip voor waar al die
emoties vandaan komen. Dat wegzetten van foute lieden kan uiteraard een prettig
gevoel van morele superioriteit geven. Maar er is een onderstroom die als voedingsbodem
dient voor wat nu naar buiten treedt. Die onderstroom is grotendeels buiten beeld van bestuurders, en dat verklaart hun verbaasdheid over sommige reacties op de vluchtelingenproblematiek. De vluchtelingenstroom is echter slechts de
druppel die de emmer doet overlopen, het is niet meer dan een trigger. Wat er mis is wordt aardig goed verwoord door de
heer Jan Vlug, advocaat te Deventer, in zijn blog “Boos om een tweet”. Hij benoemt een aantal woede-generatoren, een
citaat:
wegverklaren of ontkennen. Wat ook niet helpt is het veroordelen van ongewenst
gedrag van “bezorgde burgers” die soms over de schreef gaan met hun uitingen
van bezorgdheid, zonder uiting te geven aan enig begrip voor waar al die
emoties vandaan komen. Dat wegzetten van foute lieden kan uiteraard een prettig
gevoel van morele superioriteit geven. Maar er is een onderstroom die als voedingsbodem
dient voor wat nu naar buiten treedt. Die onderstroom is grotendeels buiten beeld van bestuurders, en dat verklaart hun verbaasdheid over sommige reacties op de vluchtelingenproblematiek. De vluchtelingenstroom is echter slechts de
druppel die de emmer doet overlopen, het is niet meer dan een trigger. Wat er mis is wordt aardig goed verwoord door de
heer Jan Vlug, advocaat te Deventer, in zijn blog “Boos om een tweet”. Hij benoemt een aantal woede-generatoren, een
citaat:
“……. Ik denk dat het
vooral komt doordat een aanzienlijk deel van de bevolking zich niet gehoord en
wel belazerd voelt. Ik denk dat het grotendeels komt doordat een aantal van
onze politici en bestuurders (en daarmee “ons land”) een aanzienlijk deel van
de bevolking heeft genegeerd, voor achterlijk heeft versleten en heeft
bedrogen. Het draagt bij aan een sfeer van negativisme, onverdraagzaamheid,
intolerantie en onredelijkheid.”
Met betrekking tot dat belazeren noemt hij tal van
voorbeelden die bij lezing natuurlijk veel herkenning oproepen. Het is opmerkelijk en tevens zorgwekkend dat we een dergelijke analyse nauwelijks hebben gezien in de publiciteit. De schrijver slaat namelijk de spijker op zijn kop.
voorbeelden die bij lezing natuurlijk veel herkenning oproepen. Het is opmerkelijk en tevens zorgwekkend dat we een dergelijke analyse nauwelijks hebben gezien in de publiciteit. De schrijver slaat namelijk de spijker op zijn kop.
Omdat we van
het grote plaatje straks toch ook weer bij de Katwijkse lokale politiek moeten uitkomen
zou het aardig zijn om eens een aantal issues boven tafel te brengen waar onze
inwoners zich door belazerd hebben gevoeld. Het zou me geen moeite kosten om
een lijstje te maken maar ik ga dat nu niet doen. Laten we maar eens beginnen
met te erkennen dat die acties van foute notabelen net zo schadelijk zijn als
het gedrag van anti-vluchtelingen hooligans. Dat heeft het gure klimaat geschapen waarin we ons nu bevinden.
Toch een klein lokaal voorbeeldje. Het is natuurlijk vreemd dat een
loser die ter plaatse een snackbar overvalt een paar maanden de bak in draait,
terwijl iemand uit het medisch circuit die middels foute declaraties een paar
ton achterover drukt niet wordt gecorrigeerd door het OM. Die ongelijkheid doet
wat met mensen.
Crisis, what crisis ?
Waar het mij hier om gaat is de vinger te leggen op het
fenomeen dat niet de hooligans maar de “elite” ooit begonnen is om aan de fundamenten van onze samenleving
te morrelen. Onze verzorgingsstaat is gebaseerd op solidariteit,
gemeenschapszin en eerlijkheid. Onze democratie is een middel om vrijheid en
zelfbeschikkingsrecht in de praktijk te brengen. Dat zijn dus elementen die ik in
de inleiding heb aangeduid als het heersende gedachtegoed waar onze samenleving
op gebaseerd is. De economische crisis is ontstaan doordat mensen op posities
die hen daartoe de gelegenheid boden, en bij gebrek aan een moreel kompas, hun
hebzucht en ambitieverslaving niet beteugeld hebben. Het neoliberalisme dat in
de mode was gaf alle aanleiding. Ze gingen dus blijkbaar uit van een heel ander
gedachtegoed dan gemeenschapszin, laten we het maar egoïsme of ongebreideld individualisme noemen.
Tegelijkertijd waren het wel onze rolmodellen. We moeten dus helaas vaststellen
dat er sprake was van een morele crisis waarvan we nu de wrange vruchten plukken. de overheid heeft hier grote steken laten vallen.
fenomeen dat niet de hooligans maar de “elite” ooit begonnen is om aan de fundamenten van onze samenleving
te morrelen. Onze verzorgingsstaat is gebaseerd op solidariteit,
gemeenschapszin en eerlijkheid. Onze democratie is een middel om vrijheid en
zelfbeschikkingsrecht in de praktijk te brengen. Dat zijn dus elementen die ik in
de inleiding heb aangeduid als het heersende gedachtegoed waar onze samenleving
op gebaseerd is. De economische crisis is ontstaan doordat mensen op posities
die hen daartoe de gelegenheid boden, en bij gebrek aan een moreel kompas, hun
hebzucht en ambitieverslaving niet beteugeld hebben. Het neoliberalisme dat in
de mode was gaf alle aanleiding. Ze gingen dus blijkbaar uit van een heel ander
gedachtegoed dan gemeenschapszin, laten we het maar egoïsme of ongebreideld individualisme noemen.
Tegelijkertijd waren het wel onze rolmodellen. We moeten dus helaas vaststellen
dat er sprake was van een morele crisis waarvan we nu de wrange vruchten plukken. de overheid heeft hier grote steken laten vallen.
Erst das Fressen,
dann die Moral
dann die Moral
De economische crisis heeft vervolgens weer geleid tot afbraak van de
verzorgingsstaat en tot grote werkloosheid. Daar zijn heel veel gewone mensen
de dupe van geworden. Het heeft onder andere geleid tot een grotere
tegenstelling tussen kansarmen en kansrijken. Het aantal kansarmen neemt toe en
de rijkdom wordt steeds meer geconcentreerd bij de “happy few”. Ik snap dus wel
dat mensen die aan de onderkant zitten zich bedreigd voelen door de
vluchtelingenstroom. Ik heb ook enig gevoel voor waar hun ressentimenten vandaan komen. Mensen met een mooie vaste baan en een afgeloste hypotheek
kunnen zich dat helemaal niet voorstellen. De voedselbank is voor hen een
abstract begrip, ze bewegen zich in heel andere circuits. Ze bevinden zich daarmee in de luxe positie om hogere morele
principes uit te kunnen dragen. Maar ik begrijp wel dat mensen in een
uitzichtloze situatie heel anders tegen de wereld aankijken. Je gedachtegoed wordt
heel erg bepaald door de praktische omstandigheden waarin je je bevindt en door het perspectief dat je voor ogen hebt.
verzorgingsstaat en tot grote werkloosheid. Daar zijn heel veel gewone mensen
de dupe van geworden. Het heeft onder andere geleid tot een grotere
tegenstelling tussen kansarmen en kansrijken. Het aantal kansarmen neemt toe en
de rijkdom wordt steeds meer geconcentreerd bij de “happy few”. Ik snap dus wel
dat mensen die aan de onderkant zitten zich bedreigd voelen door de
vluchtelingenstroom. Ik heb ook enig gevoel voor waar hun ressentimenten vandaan komen. Mensen met een mooie vaste baan en een afgeloste hypotheek
kunnen zich dat helemaal niet voorstellen. De voedselbank is voor hen een
abstract begrip, ze bewegen zich in heel andere circuits. Ze bevinden zich daarmee in de luxe positie om hogere morele
principes uit te kunnen dragen. Maar ik begrijp wel dat mensen in een
uitzichtloze situatie heel anders tegen de wereld aankijken. Je gedachtegoed wordt
heel erg bepaald door de praktische omstandigheden waarin je je bevindt en door het perspectief dat je voor ogen hebt.
Drie niveaus
Ik moet me in deze blog helaas beperken tot een aantal
kreten, omdat de complexe materie een heel boek nodig heeft om een sluitend en
compleet betoog te kunnen neerzetten. Misschien schrijf ik dat boek nog wel
eens. Waar het me nu even om gaat is vast te stellen dat er een behoorlijke dreiging is met
betrekking tot de voortzetting van de manier waarop we gewend waren om hier te kunnen leven. Die dreiging
komt van buiten en tegelijkertijd ook van binnenuit. Of laat ik het zo zeggen, we zullen echt een grote
inspanning moeten doen om te verzekeren dat het in de nabije toekomst niet uit de hand gaat lopen. Daarom
is de politiek belangrijk. Die politiek is nodig om het morele kompas te bevestigen en te versterken (rolmodel, voorbeeldfunctie) en daarnaast om de juiste concrete maatregelen te treffen. Maar dan zal men eerst het vertrouwen van de burger moeten terugwinnen.
kreten, omdat de complexe materie een heel boek nodig heeft om een sluitend en
compleet betoog te kunnen neerzetten. Misschien schrijf ik dat boek nog wel
eens. Waar het me nu even om gaat is vast te stellen dat er een behoorlijke dreiging is met
betrekking tot de voortzetting van de manier waarop we gewend waren om hier te kunnen leven. Die dreiging
komt van buiten en tegelijkertijd ook van binnenuit. Of laat ik het zo zeggen, we zullen echt een grote
inspanning moeten doen om te verzekeren dat het in de nabije toekomst niet uit de hand gaat lopen. Daarom
is de politiek belangrijk. Die politiek is nodig om het morele kompas te bevestigen en te versterken (rolmodel, voorbeeldfunctie) en daarnaast om de juiste concrete maatregelen te treffen. Maar dan zal men eerst het vertrouwen van de burger moeten terugwinnen.
De gevaren die ik zie spelen ten eerste op het mentale niveau (heb ik gedachtegoed
genoemd in deze blog), waarbij we de verworvenheden die we sinds de Verlichting hebben veroverd moeten beschermen. Daarnaast speelt er het nodige op het sociale niveau (“de boel bij elkaar houden”, sociale cohesie) en
tenslotte zijn er uitdagingen op het materiële niveau (welvaart vasthouden, concrete zaken regelen).
Integraal beleid
Uit deze analyse volgt dat we vanzelfsprekend ook de
oplossing op al deze drie fronten moeten vinden. Dat heet integraal beleid. In
de volgende blog zal ik dat heel concreet maken en toespitsen op de situatie
van Katwijk. Maar voordat ik dat kan doen moest ik eerst even een beginnetje
maken door u deelgenoot te maken van de bovenstaande gedachtelijn van waaruit
die concrete oplossingsrichtingen voortkomen. Dat geeft ook de mate van urgentie aan. Het zou mooi zijn als het Katwijkse bestuur iets minder warm zou lopen voor toerisme en windmolens en iets meer belang zou hechten aan deze sociaal-culturele agenda.
oplossing op al deze drie fronten moeten vinden. Dat heet integraal beleid. In
de volgende blog zal ik dat heel concreet maken en toespitsen op de situatie
van Katwijk. Maar voordat ik dat kan doen moest ik eerst even een beginnetje
maken door u deelgenoot te maken van de bovenstaande gedachtelijn van waaruit
die concrete oplossingsrichtingen voortkomen. Dat geeft ook de mate van urgentie aan. Het zou mooi zijn als het Katwijkse bestuur iets minder warm zou lopen voor toerisme en windmolens en iets meer belang zou hechten aan deze sociaal-culturele agenda.
Gelukkig kunnen we ook op het
lokale niveau veel doen om onderdelen van de welvaartsstaat en de
verzorgingsstaat in de lucht te houden. Hetzelfde geldt voor de sociale cohesie
en alles wat tot ons democratische en christelijk-humanistische gedachtegoed hoort. Maar beleid zonder goede
diagnose is gedoemd om te mislukken. Vandaar deze voorzet.